Türkiye Cumhuriyeti; insan haklarına saygılı, Atatürk milliyetçiliğine bağlı, demokratik, laik, sosyal bir hukuk devletidir. Bu tanıma aslında bazı eklemeler yapılabilirdi. Mesela Türkiye Cumhuriyetinde yaşayan insanlar şekle önem veren, içsel yapısının hiçbir öneminin olmadığı bir topluma sahiptir.
Evet. Bizlerin toplum olarak en önemli işi şekle önem vermektir. İster insan olsun, ,ister bir yapı olsun, ,ister doğadaki diğer canlılar olsun sadece ve sadece şekil önemlidir. Şekil derken neyi kast ediyorum biraz bahsedeyim sizlere. Biraz geçmişe gidelim bizlerin çocukluk dönemine. Sokakta oynayan iki tane çocuk var. Birinin üstü başı kir içinde, burnu akmış, tırnaklarının arası toprak ve çamur kalıntısı dolu. Diğer çocuk ise tertemiz bir ayakkabı giymiş.
Saçları tıraşlı ve düzgün. Hırkasında leke yok. Bu iki çocuktan hangisi daha sağlıklıdır veya gelir düzeyi iyidir diye size sorsam herkes ikinci çocuğu seçer. Çünkü o çocuğun şekli şemali çok düzgündür. Okul çağını düşünün şimdide. Okula 3 numaralı manuel tıraş makinasıyla tıraş edilmiş saçlarla gitmezseniz, favorileriniz kısa değilse, ceketiniz veya önlüğünüz düzgün değilse öğretmeninizden daima azar işitebilirdiniz.
Çalışkan ve başarılı çocukların temiz ve düzgün kıyafet giyen öğrencilerden olacağı kanaati hâkimdi o zamanlar. Şekli düzgün olmayan çocuk tembel ve yaramaz bir çocuktu aslında. Kızların saçı örgü değilse, gömleğinin bir düğmesi eksikse o kız çocuğu bile çalışkan değil sadece okulu bitirip evlenmek isteyen bir kız gözüyle bakılabilirdi.
Çok üzülüyorum toplum olarak bu şekilciliğimize. Dünyanın en namuslu, dürüst, ekmeğini taştan çıkaran ama saçı sakalı bir birine girmiş bir erkeğe kız istemeye gittiğinizde şekli düzgün değil diye o kız babasının tek tepkisi olur. Benim çar çakala verilecek kızım yok. Hâlbuki o erkek bence en hayırlısı iken sadece şekline önem vermediğinden dolayı çakal yaftası yemiştir. Üç dört tane personelin aynı ofiste çalıştığı bir kamu kurumuna girin. Personellerden biri sakallı, birinin ayağında terlik, birinin saçları tıraşsız olsun. Dördüncü personel ise takım elbiseli, sabah sakal tıraşı olmuş, ayakkabısı boyalı biri olsun. Siz ilk önce kime doğru yönelirsiniz. Ben cevaplayayım. Dördüncü personele önce gider sorunuzu sorarsınız. Çünkü şekli düzgün olduğu için o bilgilidir diye düşünüyorsunuz.
Bu şekilcilik her yerde aynıdır. Eğer Türkiye’nin en iyi üniversitesinden mezun olup en yüksek puanı aldıysanız, siyah veya lacivert takım elbisenin içine beyaz gömlek ve üzerine kırmızı bir kravat takmadıysanız asla Hâkim, Savcı, Kaymakam veya Müfettiş olamazsınız. Mülakatta başarısız olursunuz. Sizin iyi bir bürokrat olmanız o anki şeklinize bağlıdır. Bilginizin, tecrübenizin, kıvrak bir zekâya sahip olmanızın, analitik düşünceye sahip olmanızın önemli yoktur. Kot pantolon ile mülakat geçemezsiniz. Gelişmiş ülkelere şöyle bir bakıyorum. Okul kıyafeti, saçı, sakalı, küpe takması, dövme yaptırması gibi kişisel durumların hiçbir önemi yoktur. Önemli olan yaptığınız iştir. Hal böyle olunca bizim toplumumuzda da üretim tamamen şekile bağlı hale geldi.
Malatya’mızın vazgeçilmesi kayısı… 100 kök kayısı ağacınız var. Eğer ağacınızın dibini çapalamazsanız, kayısı ilacı atıp, hormon gübresi atmazsanız o kayısının üzeri çilli, küçük ve kurtlu olur. Kapınıza gelen komisyoncular tipine bakıp derki bu mal sadece ıskarta olur. Aslında o kayısı tamamen organik ve sağlıklıdır demez. Çünkü kimse sağlığı önemsemez, satış ve pazarlama önemlidir.
Kayısıyla uğraşanlar bilir. Kayısınızı satarken, ellilik, al yanak, islimi iyi vs. vs. gibi terimler duyarsanız iyi fiyata satarsınız. Çünkü onların şekli düzgündür. Gün kurusu kayısı mesela uzun ömürlü bir tür değildir. Saklaması zordur. Şimdi atom diye bir zehir ilacı çıkmış. Eğer gün kurusunun üzerine o zehri atıp deponuzda bekletirseniz yüksek fiyatlara satarsınız. Zehirli olması falan da önemli değildir. Önemli olan onun fiyatının yüksek olması için şeklinin düzgün hale gelmesidir.
Bu diğer tarım ürünlerinde de öyledir. Hayvancılıkta da böyledir. Yağ oranı yüksek ama az sütü olan bir inek asla rağbet görmez. Sütü bol iri ve yabancı ırk bir inek her zaman para eder. Sütün içindeki yağ oranını kimse düşünmez. Hayvana suni yem verdikçe sütü artıyorsa o inek her zaman para eder.
Birde araba alım satımı var zaten herkesin bildiği. Boyasız, değişensiz ama motoru, şanzımanı arızalı bir araba her zaman para eder. Hele birde pasta cilası yapılmış, Jantları boyalı, içine iki tane süslü kılıf takınca iş biter. O aracı alıp gider iki gün sonra usta usta gezip arızasını yaptırmaya uğraşırsınız.
Geçen gün kahvehanede okey oynarken yanımıza çok sevdiğim abilerimiz geldi oturdu. Dediler ki “Sizin çadırınız beş direkli görünüyordu geldik oturduk“. Bende sordum “Bu ne demek?” diye. Eskiden birine misafir olarak gitmek isterseniz çadırlarındaki direk sayısına bakarak içeri girerlermiş. Eğer beş direği olan çadır varsa o kişi hali vakti yerinde zengin biridir diye düşünürlermiş. Bize öyle demelerinin sebebi de okey oynarken Türk kahvesi söylemiştik kahve pahalı bir içecek diye öyle düşünmüşler
Buradan da anlaşılıyor ki toplumumuzda şekil önemlidir. Aslında şekil dediğimiz ön yargıdır. Ön yargılar dıştan görünüşle başlıyor ne yazık ki. 6 Şubat depreminden önce ev alırken görünüşe önem veriyorduk. Eğer alacağımız ev en az 3+1, ebeveyn banyolu, parlak bir mutfağı olan, kiler ve yüklüğü mevcut, el izi bırakmayan ankastresi olan bir ev ise o hep tercih sebebiydi. Kimse beton kalitesi nasıl, demiri düzgün bağlanmış mı, statiği uygun mu, zemin etüdü yapılmış mı gibi teknik detaylara girmezdi. Ama gün geldi ve depremle bunlar önemini yitirdi. Şekilde önem verdiğimiz için bunların önemi yoktu.
Umarım şekillerin önemsenmediği, insan sağlığının hep düşünüldüğü, şahsi çıkarların ön plana çıkmadığı bir toplum haline gelmemiz dileğimle.
