Bitlis’te Tütün Neredeyse Bitti: Emek Var, Alıcı Yok
Bir zamanlar 25 bini aşkın ailenin geçim kaynağı olan tütün, Bitlis’te adım adım yok oluyor. Yasaklar, özelleştirmeler ve destek politikalarının eksikliğiyle birlikte tütün üretimi 10 bin tonlardan 100 tonlara kadar geriledi. Üreticiler ise, yılların emeğinin boşa gitmemesi için direniyor.
Tekel Kapandı, Güvence Kalktı
1925 yılında küçük bir atölye olarak kurulan Bitlis Tekel Fabrikası, 2008’de özelleştirme kapsamına alındı ve 2010’da tamamen kapatıldı. O tarihten sonra Bitlisli üreticilerin ne alım garantisi kaldı ne de yasal güvenceyle satış yapma imkânı.
Herves Köyü’nde Tütün Direnişi
Tütün üretiminin nadiren sürdüğü yerlerden biri, Hizan ilçesine bağlı Herves köyü. Burada üretimin yükü ağırlıklı olarak kadınların omuzlarında. Sabah saat 03.00’te tarlaya çıkan kadınlar, fideleri toprakla buluşturuyor. Erkekler ise sulama ve kesim işlerinde görev alıyor.
13 yaşından bu yana tütünle uğraşan Rukiye Karataş, üretimin zorluğuna dikkat çekerek, “Gün doğmadan tarladayız. Tütünün ekimi, çiçeklerin ayıklanması, hasadı, iplerle örülüp kurutulması, kışın nemlenen tütünlerin çözülüp demet yapılması… Her aşamasında biz varız” dedi.
İmece Kültürüyle Yaşayan Bir Tarım
Köydeki üretim imece usulüyle sürüyor. Kadınlar, dayanışma içinde çalışarak hem işi kolaylaştırıyor hem de köyün sosyal dokusunu yaşatıyor. Karataş, “Bazen 6 kişi, bazen 10 kişi bir tarlada çalışıyoruz. Birlikte olunca işin yükü de azalıyor. Ama destek olmadan bu kadar dayanabiliriz” ifadelerini kullandı.
“Tütün Yasağı Bizi Yoksullaştırdı”
Köyde tütün için sulama kanalı açan Mehmet Nuri Karataş ise artık üretimin sürdürülemez hale geldiğini söylüyor: “Devletin koyduğu satış yasağı bizi bitirdi. Eskiden Tekel vardı, düzenli satış vardı. Şimdi tamamen kendi çabamızla üretip pazarlamaya çalışıyoruz ama çoğu zaman zarar ediyoruz.”
“Ekim Sonuna Kadar Sırtımız Toprakta”
Tarlada çalışan kadınlardan Gülistan Aydemir ise tütünün geçimlerini sağladığına işaret etti: “Yıllardır bu işi yapıyoruz. Zor ama birbirimize destek oldukça dayanıyoruz. Ekim sonuna kadar tarladayız. Bütün evin geçimi bu işten.”
Üreticiler Ne İstiyor?
Bitlisli üreticiler, tütün üretiminin yeniden destek kapsamına alınmasını, küçük üreticilerin korunmasını ve yasal satış kanallarının oluşturulmasını talep ediyor. Yok olmakta olan bu geleneksel tarım kolunun yeniden canlandırılması, sadece geçim değil, bir kültürün de ayakta kalması anlamına geliyor. Kaynak: (MA)
