Çiftçi Borçlarında Bir Yılda %50 Artış
Tarımsal üretim, yalnızca gıda güvenliği için değil, aynı zamanda ülke ekonomisinin dengesi açısından da hayati öneme sahip. Ancak üretim için gereken finansman yükü, çiftçilerin en büyük sorunlarından biri olmaya devam ediyor. Son yıllarda artan girdi fiyatları, yüksek faizler ve enflasyon baskısı, çiftçilerin borçlanmasını hızla artırdı.
1,39 Trilyon TL’lik Borç Yükü
Haziran 2025 itibarıyla çiftçilerin bankalara, finans kurumlarına ve piyasaya olan toplam borcu 1,39 trilyon TL’ye ulaştı.
- Bankalara borçlar: 1,135 trilyon TL
- Nakdi borçlar: 1,185 trilyon TL
- Gayri nakdi borçlar: 50,2 milyar TL
- Takipteki borçlar: 7,7 milyar TL
- Finans kurumları: ~ 75 milyar TL
- Piyasaya (bayilere, ayni borçlar vb.): ~ 182 milyar TL
Geçen yıl aynı dönemde bu rakam 930 milyar TL idi. Böylece tarımsal borçlar bir yılda %49,6 oranında artış gösterdi.
Takipteki Borçlar Neredeyse Üç Katına Çıktı
Bankalara olan takipteki borçlar, 2024 Haziran’ında 2,6 milyar TL iken, 2025 Haziran’ında 7,7 milyar TL’ye yükseldi. Bu artış %192,4 olarak kayıtlara geçti. Uzmanlara göre bu durum, çiftçilerin borç ödeme kapasitesinin ciddi şekilde zayıfladığını gösteriyor.
Kredi Yapısı Değişiyor
Analizler, kısa vadeli işletme kredilerinin (girdi temini için kullanılan) giderek azaldığını, uzun vadeli yatırım kredilerinin ise arttığını ortaya koyuyor. Ancak makine ve ekipman için kullanılan bu krediler, beklenen şekilde kalıcı sermaye birikimi ya da verimlilik artışı yaratmıyor. Yani borçlanma üretimi büyütmek yerine, çiftçiye yeni yükler getiriyor.
Eksik Veriler Analizi Zorlaştırıyor
Borçluluk tablosunun sağlıklı okunabilmesi için Tarımsal Üretim Değeri (TÜD) verisine ihtiyaç var. Ancak TÜİK, 2021’den bu yana bu veriyi açıklamıyor. Mevcut durumda yalnızca Tarımsal Katma Değer veya Tarımsal GSYİH verisi bulunuyor. Bu eksiklik, kredi analizlerinin eksik kalmasına yol açıyor ve çiftçinin finansal yol haritasını belirsizleştiriyor.
Çiftçinin Önündeki Sorular
Son bir yılda borçların %50 artması ve takipteki borçların üç katına çıkması, çiftçinin geleceğe dair kaygılarını artırıyor. Çiftçilerin aklındaki kritik sorular ise şunlar:
- Borçlar sürdürülebilir şekilde nasıl yönetilecek?
- Takipteki borçların bu kadar artmasının temel nedeni ne?
- Çiftçiye finansal danışmanlığı kim verecek?
Borç Var, Ama Yönetemiyoruz
Tarımsal üretimde borçlanma kaçınılmaz. Ancak borcun yönetilememesi, çiftçiyi üretimden koparma riski taşıyor. Uzmanlara göre bugün en büyük ihtiyaç, şeffaf veriler ve sürdürülebilir bir borç yönetim sistemi. Aksi halde borç, üretimi destekleyen değil, üreticiyi tarladan uzaklaştıran bir yük olmaya devam edecek.
