Toplum Çalışmaları Enstitüsü Yönetim Kurulu üyesi Oğuz Atalay, mevcut ekonomi politikalarının enflasyonla mücadelede yeterli etkiyi gösteremediğini ve bu durumun en fazla alt ve orta gelir gruplarını etkilediğini ifade ederek, enflasyonda 4-6 puanlık bir düşüş sağlayabilecek politika önerilerini sıraladı.
Mayıs 2023 seçimlerinin ardından yıllık enflasyonun yüzde 39,59 seviyesinde olduğunu hatırlatan Atalay, iki yıl sonra bu oranın yüzde 37,86 olarak gerçekleştiğini belirtti. Analizinde, enflasyonun bu süreçte yüzde 75,45’e kadar yükseldiğini, fakat kalıcı bir düşüş sağlanamadığını vurguladı. Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası’nın (TCMB) faiz artışlarına Haziran 2023’te yüzde 15 ile başlayıp, Mart 2024’te yüzde 50’ye kadar çıkardığı ve ardından Nisan ayında politika faizini tekrar yüzde 46’ya yükselttiği kaydedildi. Atalay, para politikasındaki sıkılaştırmaya rağmen, Nisan sonu itibarıyla baz para ve geniş paranın yıllık artış oranlarının sırasıyla yüzde 36,34 ve yüzde 35,35 olarak gerçekleştiğini belirterek, bu durumun reel parasal sıkılaşmanın düşük kaldığını ve politikanın etkinliğinin sorgulanması gerektiğini gösterdiğini dile getirdi.
‘YÜKÜ ALT VE ORTA GELİR GRUBU ÇEKİYOR’
Atalay, sıkılaştırıcı para politikalarının beklenen ekonomik durgunluk ve likidite sıkışıklığına neden olduğunu savunarak, maliye politikası tarafının yeterince etkili olmadığını öne sürdü. 2025 Nisan ayı bütçe gerçekleşmelerine göre, bütçe giderlerinin geçen yıla göre yüzde 46,3 oranında arttığını ve faiz giderlerindeki artışın ise yüzde 128,6 gibi rekor bir seviyeye ulaştığını belirtti. İlk dört aylık dönemde faiz giderlerindeki artışın yüzde 98,8 olması, bütçe açığının istenen seviyelere düşürülemediğini ve mali disiplinin sağlanamadığını gözler önüne serdi.
Atalay, Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in vergi söylemlerinin arkasında yatan nedenin bu bütçe dengesizliği olduğunu ifade ederek, “Politikaların yükünü alt ve orta gelir grubu çekmekte, ancak bu kesimin yaşadığı sıkıntılara rağmen gelecekte bir iyileşme görünmemektedir” şeklinde konuştu.
‘VERGİ YÜKÜ TAVANA YAYILMALI’
Toplum Çalışmaları Enstitüsü, mevcut ekonomik sıkıntılardan kurtulmak ve alt-orta gelir gruplarının alım gücünü artırmak amacıyla çeşitli politika önerileri sundu:
- Alt ve orta gelir grubunun alım gücünü artırmak için ilk vergi diliminin sınırının 2 kat, ikinci vergi diliminin sınırının ise 3 kat artırılması gerekmektedir.
- Mevduat faiz gelirleri sadece vadeye bağlı olarak değil, faiz gelirine bağlı olarak da artan oranlı vergilendirmeye tabi tutulmalı, yüksek tasarruf sahiplerinden daha fazla vergi alınmalıdır.
- Belirli bir eşiğin üzerinde mevduat faiz geliri elde edenlere, portföylerinin belirli bir oranında devlet tahvili bulundurmaları zorunlu kılınmalı ve elde tutulan tahvilin vadesine göre vergi teşviği uygulanmalıdır.
- Yurttaşların kolaylıkla erişebileceği, reel getiri garantisi sunan ve stopajsız enflasyona endeksli tahvil ihracı artırılmalı ve yaygınlaştırılmalıdır.
- Boş konutlara ek vergi ve çoklu konut sahipliğine artan oranlı vergi getirilmelidir.
- Gelir-harcama uyumsuzluğu üzerinden otomatik vergi uygulanmalıdır.
- Kredi kartı ile yapılan yurtdışı harcamalara, harcama tutarına göre artan oranlı vergi getirilmelidir.
‘ENFLASYON 4-6 PUAN DÜŞÜŞ GÖSTEREBİLİR’
Atalay, bu önerilerin hayata geçirilmesi durumunda enflasyonun 4 ila 6 puan arasında düşebileceğini ve alt-orta gelir grubunun rahat bir nefes alabileceği bir döneme girilebileceğini öngördü. Enflasyonun düşmemesinin temel nedeni olarak yüksek gelir grubunun harcama alışkanlıklarını değiştirmemesi ve Türk Lirası’na olan güven eksikliğini gösteren Atalay, “Vergiyi tabana yayan model yerine, verginin tavana yayıldığı bir modele geçilmesi gerekmektedir” ifadeleriyle analizini sonlandırdı.
