Şeker kotalarında değişim: Kim kazandı, kim kaybetti?
Türkiye’de 2025-2026 pazarlama yılına ait A şeker kotaları açıklandı. Kamu ve kooperatif fabrikalarının bir kısmı kota artışından yararlanırken, birçok özel fabrikanın kotalarında ciddi düşüşler yaşandı.
Kota artışı yaşayan fabrikalar şunlar oldu:
- Türkşeker: +10.190 ton
- Kayseri Şeker Fabrikası: +3.710 ton
- Doğuş Yiyecek ve İçecek Üretim A.Ş: +1.790 ton
- Bor Şeker A.Ş: +1.010 ton
Kotası düşen fabrikalar ise şunlar:
- Çorum Şeker Fabrikası: -390 ton
- Amasya Şeker Fabrikası: -1.270 ton
- Adapazarı Şeker Fabrikası: -4.420 ton
- Mutlucan Şeker Fabrikası: -2.260 ton
- Muş Şeker Fabrikası: -2.150 ton
- Sukkar Şeker: -4.340 ton
- Binbir Gıda: -1.870 ton
Kota değişmeyen fabrikalar arasında Konya Şeker, Keskinkılıç Gıda, Tutku Gıda ve Kütahya Şeker yer aldı.
Toplam kotalar
2025-2026 yılı için fabrikaların toplam A şeker kotaları şu şekilde belirlendi:
- Türkşeker: 1.023.820 ton
- Kayseri Şeker: 473.240 ton
- Konya Şeker: 457.280 ton
- Doğuş Yiyecek A.Ş: 131.810 ton
- Keskinkılıç Gıda: 112.360 ton
- Çorum Şeker Fabrikası: 105.670 ton
- Sukkar Şeker: 75.610 ton
- Amasya Şeker Fabrikası: 74.490 ton
- Tutku Gıda: 75.600 ton
- Bor Şeker: 71.290 ton
- Adapazarı Şeker: 69.840 ton
- Mutlucan Şeker: 50.380 ton
- Kütahya Şeker: 47.670 ton
- Muş Şeker: 41.510 ton
- Binbir Gıda: 26.680 ton
Özelleştirme ve NBŞ gerçeği
Türkiye’de şeker sektörünün en kritik tartışmalarından biri özelleştirmeler. Yıllar içinde birçok şeker fabrikası özel şirketlere satıldı ya da kapatıldı. Bu süreç, pancar üreticilerinin gelirini azaltırken, kırsalda geçim kaynağı olan şeker pancarı tarımını da zayıflattı.
Bir diğer tartışmalı konu ise nişasta bazlı şeker (NBŞ) üretimi. Uluslararası gıda tekelleri, özellikle Cargill Tarım ve Gıda Sanayii A.Ş., Türkiye’de uzun yıllardır NBŞ kotalarının artırılması için ciddi bir lobi faaliyeti yürütüyor. Pancar şekeri üreticilerinin kotaları daraltılırken, NBŞ firmalarına getirilen esneklikler dikkat çekiyor.
Uzmanlara göre bu tablo, hem çiftçiyi hem de tüketiciyi olumsuz etkiliyor. Çünkü pancar şekeri yerine kullanılan nişasta bazlı şekerin sağlık üzerindeki riskleri bilimsel raporlarla ortaya konmuş durumda.
Sonuç
Şeker pancarı, sadece bir tarım ürünü değil; Anadolu’nun kırsal ekonomisinin omurgası. Fabrikaların kotaları üzerinden yürütülen bu “sessiz kavga”, aslında tarım politikalarının kime hizmet ettiğini de gözler önüne seriyor: köylüye mi, yoksa küresel gıda tekellerine mi?
