Cumhurbaşkanı tarafından alınan karar doğrultusunda 30 Mayıs 2025 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren yeni yatırım teşvik sistemi, iş dünyasında genel olarak olumlu karşılanırken, beklenen yatırım hareketliliğini sağlamayacağı yönünde eleştiriler gündeme getiriliyor. Ekonomistler, teknoloji, yeşil dönüşüm ve savunma sanayisi gibi stratejik alanlara özel önem veren bu yeni teşvik sisteminin, hukuk sistemindeki iyileştirmeler gerçekleşmeden yatırım çekme konusunda etkili olamayacağını ifade ediyor. Yüksek faiz politikaları nedeniyle finansmana erişimde zorluk yaşayan iş dünyasının tepkisini azaltma hedefinin ön plana çıktığı belirtiliyor.
SORUN UYGULAMADA
İş dünyası tarafından “kalkınma vizyonunu destekleyen bir adım” olarak değerlendirilen teşvik sistemi, ekonomistler tarafından temkinli bir şekilde ele alınıyor. Prof. Dr. Hayri Kozanoğlu, yeni teşvik sisteminin zamanlamasına dikkat çekerek, “Firmaların yüksek faize karşı artan tepkisinin kontrol altına alınması amaçlanıyor. Faizleri indirmeden finansal maliyetleri düşürme çabası bu tür dolaylı teşviklerle sürdürülüyor” değerlendirmesinde bulundu.
Uygulama sürecindeki belirsizliklere dikkat çeken Kozanoğlu, “Teşvikler gerçekten şeffaf ve tarafsız bir şekilde mi hayata geçirilecek? Yatırımlar, iktidara yakın şirketler lehine mi yönlendirilecek? Ekonominin durgunlaştığı ve belirsizliklerin arttığı bir ortamda özel sektörün yatırım iştahı ne derece uyanabilir” sorularını gündeme taşıdı.
Ekonomist Arda Tunca ise yatırım kararlarının yalnızca teşvik paketleriyle alınamayacağını belirtiyor. “Şirketler açısından temel belirleyici öngörülebilirliktir. Hukuki güvence sağlanmadığı sürece, ne kadar cazip teşvik verilirse verilsin yatırım yapılmaz” diyen Tunca, mevcut sistemin reel yatırımları harekete geçirecek yeterlilikten yoksun olduğunu vurguladı. 2021’den bu yana biriken ekonomik hasarın giderilmeden kalkınma hedeflerinden bahsedilemeyeceğinin altını çizen Tunca, “Teşvik, uzun vadeli stratejik planların bir parçası olmalı. Bugünkü makroekonomik yapı, teşviklerin etkili olabileceği mikro zemini sağlamıyor. Mevcut durumda bu teşvikler, geçici bir çözüm olmaktan öteye geçemez” ifadelerini kullandı.
Tunca, yeni sistemin içeriğini değerlendirirken, teşviklerin iş dünyasında yanlış anlaşıldığını savundu. “Teşvik, yatırım kararını etkileyen değil, maliyetleri azaltan bir araç olarak algılanıyor. Kamu kaynaklarından avantaj sağlama aracı gibi konumlandırılıyor. Bu yanlış bakış açısı, inovasyon ve verimlilik yerine kısa vadeli kâr maksimizasyonunu ön plana çıkarıyor” uyarısında bulundu.
ŞEFFAF İNCELEME YOK
Tunca, sistemin en büyük sorunlarının başında stratejik yönlendirme kapasitesinin yetersizliğinin geldiğini belirtti. “Teşviklerin amacı, süreci ve etkisi doğru bir şekilde anlatılmıyor. Projeler şeffaf bir biçimde izlenmiyor” yorumunu yaptı.
Tunca, yapısal kalkınmanın temel unsuru olan eğitim sisteminin önemine de vurgu yaparak, “Eğer gerçek bir kalkınma hedefimiz varsa, bunun ilk ve en önemli adımı eğitimdir. Bugün Türkiye’de eğitim durumu oldukça kötü. Ülkenin sanayi altyapısı montaja dayalı. Mühendisler sadece vida sıkıyor. İyi eğitim versek bile kullanılacak yapı yok; yapıyı kursak iyi eğitim yok. Teşviklerin yalnızca düzenleme olarak sunulması ve siyasi propaganda malzemesi haline getirilmesi, toplumu yanıltmaktır. Bütüncül bir bakış açısı olmadan kalkınma adına yapılan her şey, boş bir iddiadan ibaret kalır” şeklinde sözlerini tamamladı.
